Prachatai Podcast

'เติมเกย์' คืออะไร? ทำไมต้อง 'เติมเกย์' | หมายเหตุประเพทไทย

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้พูดคุยกับ เคท ครั้งพิบูลย์ ถึงศัพท์ "เติมเกย์" ที่เกิดจากความลื่นล้มทางภาษา เกิดคำความหมายใหม่เมื่อบริบททางสังคมเปิดกว้างต่ออัตลักษณ์ทางเพศหลากหลายมากขึ้น "เติมเกย์" ปัจจุบันจึงมีความหมายทั้งการชื่นชอบชื่นชมคนที่เป็น LGBTQ+ ไปจนถึงหาสื่อบันเทิงที่เกี่ยวกับเกย์มารับชม เช่น ซีรีส์วาย นิยายวาย คู่จิ้นวาย ฯลฯ ทั้งหมดนี้ติดตามในรายการ #หมายเหตุประเพทไทย

ซีรีส์จบคนไม่จบ วิเคราะห์ 'สงครามส่งด่วน' | หมายเหตุประเพทไทย

หมายเหตุประเพทไทย [LIVE] หกโมงเย็นวันอาทิตย์นี้ พูดถึงซีรีส์ ‘สงครามส่งด่วน’ (Mad Unicorn) ทาง Netflix ที่แรงบันดาลใจของเรื่องมาจากสตาร์ทอัพ ‘ยูนิคอร์น’ ด้านการส่งพัสดุ แต่ก็ยังมีประเด็นใจกลางอีกด้านหนึ่งของเนื้อเรื่อง ได้แก่ สงครามราคา การลดต้นทุนด้วยการกดซัพพลายเชน และการแข่งขันเพื่อแย่งชิงส่วนแบ่งตลาด ฯลฯ ซึ่งทั้งหมดนี้นำไปสู่การควบรวม ครอบงำตลาด และการแข่งขันที่ไม่เป็นธรรม ซึ่งอาจได้เห็นเรื่องแบบนี้เกิดขึ้นจริงๆ ในชีวิตจริงๆ เช่นกัน #หมายเหตุประเพทไทย #Madunicorn

55 ปีฉลองซานฟรานซิสโก Gayborhood | หมายเหตุประเพทไทย

ในโอกาสที่ในห้วงสุดสัปดาห์นี้ ซานฟรานซิสโก สหรัฐอเมริกา จัดงาน San Francisco Pride 2025 ภายใต้คำขวัญ “สุขของเควียร์คือการต่อต้าน” (Queer Joy is Resistance) หมายเหตุประเพทไทย LIVE สัปดาห์นี้พาย้อนกลับไปชมประวัติศาสตร์การต่อสู้ของ LGBTQ+ ที่ซานฟรานซิสโก จนกลายเป็นเมืองหลวงชาวเกย์  และย่าน Castro ที่กลายเป็นหนึ่งใน “gayborhood” ที่โด่งดังของสหรัฐอเมริกา

สังคมเกาหลีในสายตานานาชาติผ่านมุม K-Drama | หมายเหตุประเพทไทย

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ปองขวัญ สวัสดิภักดิ์ และภาวิน มาลัยวงศ์ พูดถึงภาพลักษณ์ของเกาหลีใต้ซึ่งสะท้อนออกมาผ่านซีรีย์ ซึ่งในระยะหลังสะท้อนบทบาทของเกาหลีใต้ในความร่วมมือระหว่างประเทศ เช่น Descendants of the Sun (2016) ที่ตัวแสดงหลักเป็นทหารที่อยู่ในกองกำลังรักษาสันติภาพในต่างประเทศ และ The Trauma Code: Heroes on Call (2025) ที่ตัวแสดงหลักอย่าง แพคคังฮยอก ศัลยแพทย์อุบัติเหตุฉุกเฉิน เคยเป็นแพทย์ที่ทำงานในสมาคมแพทย์สากลเพื่อสันติภาพมาก่อน รวมทั้งเคยเป็นแพทย์ให้กับกลุ่มทหารรับจ้าง Black Wings ซึ่งก็ตั้งชื่อพ้องกับทหารรับจ้าง Blackwater ที่มีบทบาทจริงๆ ในอิรักและอัฟกานิสถาน เป็นต้น

สื่อบันเทิงจากเกาหลีใต้ นอกเหนือจากการสร้างภาพลักษณ์ที่ดีให้กับเกาหลีใต้ ก็อาจเป็นเครื่องมือทางการทูตของรัฐบาลได้อีกด้วย โดยรัฐบาลเกาหลีใต้พยายามส่งเสริมภาพลักษณ์ของประเทศในฐานะผู้ช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม เช่นหากขึ้นเครื่องบินสายการบินของเกาหลี ก็จะมีการเรี่ยไรเข้ากองทุน UNICEF หรือแม้แต่วง BTS ก็กลายเป็นทูต UNICEF เพื่อยุติความรุนแรง หรือส่งเสริมสิทธิเด็ก ฯลฯ

และจากบทความขนาดสั้นของ Steve Choe “Sympathy for the K-Drama” ที่ตีพิมพ์ในปี 2024 ใน Georgetown Journal of International Affairs ก็เสนอว่า K-Drama เป็นส่วนสำคัญที่ทำให้ผู้ชมในต่างประเทศรู้สึกเห็นอกเห็นใจและเป็นมิตรกับเกาหลี นอกจากนี้ผลการสำรวจของนักศึกษาในสหรัฐฯ ชี้ให้เห็นว่าเหตุผลสำคัญที่ทำให้เรียนภาษาเกาหลีคือความชื่นชอบ K-Pop และ K-Drama

รัฐบาลเกาหลีใต้เองเล็งเห็นความสำเร็จของ K-Drama ในฐานะทั้งตัวขับเคลื่อนนโยบายต่างประเทศ และตัวขับเคลื่อนนโยบายเศรษฐกิจของรัฐ เห็นได้ชัดเมื่อผู้นำเกาหลีเยือนสหรัฐฯ เขาเลือกเข้าพบค่ายหนังใหญ่ๆ เช่น Paramount, NBCUniversal, Sony Pictures, Disney รวมถึง Netflix ทั้งหมดนี้ติดตามได้ในรายการ #หมายเหตุประเพทไทย 

รีวิว Thunderbolts* ทีมฮีโร่ "สุดพัง" แห่งจักรวาล MCU | หมายเหตุประเพทไทย

Spoiler Alert! มีการเปิดเผยเนื้อหาของภาพยนตร์ Thunderbolts* (2025)

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ภาวิน มาลัยวงศ์ และต่อศักดิ์ จินดาสุขศรี พูดคุยกันเกี่ยวกับภาพยนตร์  Thunderbolts* (2025) มุ่งไปที่ปัญหาสุขภาพจิตซึ่งไม่ใช่เรื่องใหม่ในจักรวาลมาร์เวล์ เพราะมักจะปรากฏตัวละครซูเปอร์ฮีโร่ที่มีภาวะปั่นป่วนภายในใจ  เช่น Iron Man เกิดอาการวิตกกังวลหายใจไม่คล่องทุกครั้งที่นึกถึงเหตุการณ์นิวยอร์กถูกโจมตี, Thor กินและดื่มอย่างหนักเพื่อจัดการความเศร้าโศก รวมทั้ง Scarlet Witch ที่โชคชะตาพรากบุคคลอันเป็นที่รักยิ่ง ด้วยขุมพลังมหาศาลของเธอ ทำให้การรับมือกับความรู้สึกยิ่งสับสนสเกลใหญ่ ฯลฯ

ส่วนใน Thunderbolts* (2025) เราจะได้เห็นปัญหาปรากฏในกลุ่ม Anti-Hero ไม่ว่าจะเป็น Yelena, Red Guardian, U.S. Agent, Ghost และ Winter Soldier ทุกคนเผยร่องรอยบาดแผลในจิตใจ เจอทริกเกอร์กระตุ้นจี้ใจ และมีวิธีจัดการกับปัญหาของตัวเองแตกต่างกันออกไป ซึ่งการหยิบตัวละครรองที่ถูกมองข้ามแบบนี้มาเป็นจุดโฟกัสกลับเชื่อมโยงการเล่าเรื่องดียิ่งขึ้น

ภาพยนตร์ยังเสนอให้เห็นว่าเราไม่จำเป็นต้องเผชิญกับภาวะสุขภาพจิตเพียงลำพัง ไม่ว่าจะคิดว่าตัวเองห่วยแตกแค่ไหน แต่ทุกคนสามารถเป็นซูเปอร์ฮีโร่ได้หากเราสามารถเป็นพื้นที่ปลอดภัย Safe Zone ให้กับใครสักคน สร้างคำจำกัดความใหม่ให้แก่การเป็นซูเปอร์ฮีโร่ #Thunderbolts* #หมายเหตุประเพทไทย

ครบรอบปี 10 'เพจน้องง' | หมายเหตุประเพทไทย

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ พูดคุยกับติณณภพจ์ สินสมบูรณ์ทอง จากคณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์  และคุณออย แอดมินเพจน้องง ในโอกาสครบรอบ 10 ปีเพจน้องง จากเพจพาโรดี้ องค์ท่านและชายา องค์ดี๋ (ปัจจุบันไม่ทราบชะตากรรม) สู่ปฏิบัติการทางสังคม ก้าวต่อไปของการสั่งสมบุญญาบารมี และพาเหรดซักฟอกสีรุ้ง ร่วมในขบวน Bangkok Pride Parade เมื่อ 1 มิถุนายนที่ผ่านมา ฯลฯ  #เพจน้องง #องค์ดี๋

เรื่องหมาๆ ประวัติศาสตร์สัตว์เลี้ยง 4 ขา | หมายเหตุประเพทไทย

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ ชานันท์ ยอดหงษ์ และต่อศักดิ์ จินดาสุขศรี แนะนำบทความ "หมา" : ประวัติศาสตร์ว่าด้วยสัตว์เลี้ยงที่ไม่ใช่แค่การเลี้ยงสัตว์ โดย พนา กันธา ที่ตีพิมพ์ในวารสารประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีรินทรวิโรฒ (2560) (อ่านบทความ) 

โดยงานของพนา พูดถึงประวัติศาสตร์สุนัขในฐานะสัตว์เลี้ยง ซึ่งแนวคิดของการเลี้ยงสุนัขเป็นเพื่อน เป็นสมาชิกในครอบครัวเหมือนที่เข้าใจทุกวันนี้เป็นปรากฏการณ์ที่ค่อนข้างใหม่ โดยในอดีตการเลี้ยงสุนัขเป็นไปเพื่อการใช้งาน เช่น ล่าสัตว์ เฝ้ายาม มากกว่าการเลี้ยงเพื่อความสัมพันธ์ส่วนตัว แต่การเปลี่ยนแปลงการเลี้ยงสุนัขใช้งาน สู่การเลี้ยงสุนัขเป็นเพื่อนเริ่มขึ้นในศตวรรษที่ 19 โดยเริ่มต้นในตะวันตก และขยายมาสู่ประเทศไทยในภายหลัง นอกจากนี้ค่านิยมการเลี้ยงสุนัข ยังสะท้อนถึงการควบคุมธรรมชาติของมนุษย์ผ่านการคัดเลือกสายพันธุ์ การฝึก และค่านิยมทางสังคม รวมถึงบทบาทของสื่อมวลชน วิทยาศาสตร์ และธุรกิจเกิดขึ้นจากการแนวคิดเลี้ยงสุนัขเป็นสัตว์เลี้ยง ฯลฯ

จอน อึ๊งภากรณ์ กับประชาสังคมไทย | หมายเหตุประเพทไทย

หมายเหตุประเพทไทย Live สัปดาห์นี้ ร่วมส่งอำลา “จอน อึ๊งภากรณ์” อดีตวุฒิสมาชิก นักเคลื่อนไหวผู้มีบทบาทสำคัญต่อภาคประชาสังคมไทย โดยเป็นผู้อำนวยการคนแรกของมูลนิธิอาสาสมัครเพื่อสังคม รวมทั้งก่อตั้งองค์กรทางสังคมหลายแห่ง เช่น มูลนิธิเข้าถึงเอดส์ ประชาไท iLaw นอกจากนี้ยังเป็นอดีตกรรมการนโยบาย ThaiPBS ด้วย ทั้งหมดนี้ติดตามในรายการหมายเหตุประเพทไทย

ปลดล็อกแนวคิดอาณานิคมสยาม (Siamese decoloniality) | หมายเหตุประเพทไทย

หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ พูดคุยกับ ติณณภพจ์ สินสมบูรณ์ทอง ถึงแนวคิดของนักสังคมวิทยาชาวมาเลเซียผู้ล่วงลับ ไซยิด ฮุสเซน อาลาตาส (Syed Hussein Alatas) ซึ่งมีคุณูปการสำคัญในการบุกเบิกสังคมวิทยามาเลเซียและสิงคโปร์ และแนวคิดหลังอาณานิคม การถอนรากอาณานิคมในสาขาวิชาสังคมศึกษา หรือ decolonizing turn ในแวดวงวิชาการมาเลเซีย สิงคโปร์ หรือประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ฯลฯ

ทั้งนี้งานของเขาได้รับความสนใจในแวดวงวิชาการโดยเฉพาะสังคมวิทยาในมาเลเซีย สิงคโปร์ และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แต่ในวงวิชาการไทยศึกษา ซึ่งมีความสำคัญต่อวิชาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา กลับไม่มีการพูดถึงงานของอาลาตาสมากนัก ไม่ปรากฏการนำแนวคิดหรือผลงานของเขามาใช้อธิบายในงานวิชาการของไทยโดยเฉพาะวิชาสังคมวิทยา ซึ่งสิ่งที่เกิดขึ้นไม่ใช่เรื่องบังอิญ แต่มีปัจจัยทั้งภายในแวดวงสังคมวิทยาเอง และบริบททางประวัติศาสตร์  สังคม วัฒนธรรมและการเมืองของไทย ที่ทำให้ความสำคัญของอาลาตาสไม่ปรากฏ โดยเฉพาะอย่างยิ่งภาวะกึ่งอาณานิคมสยาม หรือวลีที่ว่าไทยเป็นเอกราชไม่เคยเป็นเมืองขึ้นชาติใด ฯลฯ ที่อาจทำให้ไอเดีย decolonizing practice ไม่เติบโตในแวดวงวิชาการ โดยเฉพาะสายสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา

นอกจากนี้ยังชวนคิดต่อในประเด็น “autonomous knowledge” หรือ องค์ความรู้ที่เป็นอิสระ ที่พยายามนำทฤษฎี เรื่องเล่า ที่ยังไม่ได้รับการไฮไลท์มากพอ มานำเสนอ หรือทำให้ผู้ถูกกดทับถูกทำให้มองเห็น ทำให้ได้ยิน หรือตั้งคำถามกับขนบทางวิชาการสังคมวิทยาไทยด้วย ทั้งหมดนี้ติดตามได้ในรายการหมายเหตุประเพทไทย

#หมายเหตุประเพทไทย #decolonizingpractice #SyedHusseinAlatas

ตัวตนผู้ใช้แรงงาน มองผ่านพิพิธภัณฑ์แรงงานไทย | หมายเหตุประเพทไทย

ในห้วงสัปดาห์วันแรงงานสากล หมายเหตุประเพทไทยสัปดาห์นี้ชานันท์ ยอดหงษ์ และต่อศักดิ์ จินดาสุขศรี แนะนำ “พิพิธภัณฑ์แรงงานไทย” บนถนนนิคมมักกะสัน กรุงเทพฯ ซึ่งริเริ่มจากขบวนการแรงงาน หวังรวบรวมและจัดแสดงเรื่องราวของผู้ใช้แรงงานไม่ให้หายสาบสูญไปจากหน้าประวัติศาสตร์ไทย เปิดมาตั้งแต่ปี 2536 เล่าประวัติศาสตร์สังคมไทยจากมุมของผู้ใช้แรงงาน การต่อสู้เพื่อประชาธิปไตย รวมไปถึงการต่อสู้ของขบวนการแรงงานเพื่อสิทธิประกันสังคม (2533) สิทธิลาคลอด (2536) ทวงสิทธิให้กับเหยื่อเพลิงไหม้โรงงานเคเดอร์ (2536) ฯลฯ

นอกจากนี้การจัดแสดงนิทรรศการ เรื่องเล่าในพิพิธภัณฑ์แรงงานไทย ยังสะท้อนวิธีคิดการแบ่งยุคทางประวัติศาสตร์ (Periodization) สะท้อนโครงสร้างทางเศรษฐกิจ สังคม การเมือง ที่ส่งผลกระทบกับชีวิตของชนชั้นแรงงานด้วย โดยปัจจุบันนี้พิพิธภัณฑ์แรงงานไทยอยู่ระหว่างการระดมทุนเพื่อปรับปรุงพิพิธภัณฑ์ และเตรียมเปิดให้บริการใหม่เร็วๆ นี้ โดยสามารถติดตามข่าวสารได้จาก Facebook เพจของพิพิธภัณฑ์แรงงานไทย